احتمال وجود آب و حیات در سایر نقاط منظومه شمسی

قوی‌ترین شواهد از نقش دنباله‌دارها در منشاء آب زمین

منشاء آب زمین تا حد زیادی روشن شد!

برای نخستین بار، نسبت ایزوتوپی آب موجود در یک دنباله‌دار با آب اقیانوس‌های زمین تطابق کامل نشان داده است؛ کشفی که احتمال انتقال آب از فضا به زمین را در آغاز شکل‌گیری سیاره‌مان به شدت تقویت می‌کند.

پایگاه khabarICT : گروهی از اخترشناسان بین‌المللی در پژوهشی تازه که در نشریه معتبر Nature Astronomy منتشر شده است، اعلام کردند دنباله‌دار معروف به دِوِل کامت (12P/Pons-Brooks) شواهدی قاطع ارائه کرده که می‌تواند معمای دیرینه منشاء آب زمین را تا حد زیادی روشن سازد.

آب زمین از کجا آمده است؟

در دهه‌های اخیر یکی از پرسش‌های بنیادی در علوم سیاره‌ای و اخترشناسی این بوده است که آب زمین از کجا آمده است؟ زمین اولیه به دلیل دمای بسیار بالا و فرآیندهای شکل‌گیری‌اش، سیاره‌ای خشک به شمار می‌رفت. بنابراین وجود اقیانوس‌ها و دریاهای پهناور کنونی همواره با یک علامت سؤال بزرگ همراه بود.

اکنون بررسی دقیق دنباله‌دار 12P/Pons-Brooks که به‌دلیل فوران‌های گاه‌وبیگاهش با نام مستعار «دِوِل کامت» شناخته می‌شود، داده‌هایی کم‌سابقه در اختیار دانشمندان قرار داده است. این دنباله‌دار هر 71 سال یک بار به حضیض مداری خود می‌رسد و از کنار خورشید عبور می‌کند.

پژوهشگران با استفاده از رصدخانه آلما (ALMA) در شیلی و تلسکوپ فروسرخ ناسا (IRTF) در هاوایی، توانستند نسبت ایزوتوپی دوتریم به هیدروژن (D/H) در آب خارج‌شده از این دنباله‌دار را اندازه‌گیری کنند.

نتایج نشان داد که این نسبت دقیقاً با همان نسبتی که در آب اقیانوس‌های زمین وجود دارد، مطابقت دارد؛ پدیده‌ای که تاکنون در هیچ‌یک از دنباله‌دارهای خانواده «هالی» مشاهده نشده بود.

اهمیت یافته‌ها

به گفته پروفسور «ماریا فرناندز» از دانشگاه کمبریج و نویسنده اصلی مقاله:

«برای نخستین بار می‌توانیم با اطمینان بگوییم که یک دنباله‌دار از نوع هالی می‌تواند منبع بالقوه آب زمین باشد. این کشف، شواهدی محکم برای نظریه انتقال آب از طریق برخورد دنباله‌دارها ارائه می‌دهد.»

افزون بر این، تیم پژوهشی توانست همزمان آب معمولی (H₂O) و آب سنگین (HDO) را در کومای اطراف هسته دنباله‌دار نقشه‌برداری کند. این دستاورد نشان می‌دهد که منبع اصلی این آب‌ها در یخ‌های اولیه هسته نهفته است، و نه در واکنش‌های شیمیایی پس از خروج گازها.

پیامدهای علمی

این نتیجه نه‌تنها به حل معمای منشاء آب زمین نزدیک‌تر است، بلکه بر درک ما از احتمال وجود آب و حیات در سایر نقاط منظومه شمسی نیز اثرگذار خواهد بود. اگر دنباله‌دارها توانسته‌اند آب را به زمین منتقل کنند، احتمالاً در گذشته همین فرآیند برای سیاره‌های دیگر و قمرهای یخی نیز رخ داده است.

دکتر «توماس زوبر»، دانشمند ناسا، در گفت‌وگویی با رسانه‌های علمی تأکید کرد:

«این یافته به ما یادآور می‌شود که زندگی روی زمین حاصل یک زنجیره از رویدادهای کیهانی است. شاید اگر برخورد چند دنباله‌دار رخ نمی‌داد، سیاره ما هرگز شرایط میزبانی از حیات را پیدا نمی‌کرد.»

ارتباط با مأموریت‌های آینده

کشف اخیر در زمانی صورت گرفته که ناسا و آژانس فضایی اروپا در حال برنامه‌ریزی برای مأموریت‌های تازه به سوی دنباله‌دارها هستند. مأموریت‌هایی مانند Comet Interceptor می‌توانند با نزدیک شدن به دنباله‌دارهای تازه‌وارد از اعماق منظومه شمسی، داده‌های تکمیلی بیشتری در اختیار دانشمندان قرار دهند.

این اطلاعات به بشر کمک خواهد کرد تا تاریخچه‌ی مواد فرار (Volatiles) همچون آب، متان و آمونیاک در منظومه شمسی اولیه بازسازی شود.

پیشینه علمی موضوع منشاء آب زمین

نظریه انتقال آب توسط دنباله‌دارها نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ مطرح شد. با این حال، اندازه‌گیری نسبت D/H در بسیاری از دنباله‌دارها نشان داده بود که اغلب آن‌ها دارای ترکیبی متفاوت از آب زمین هستند. همین مسئله باعث شد که بسیاری از دانشمندان فرض کنند سیارک‌ها نقش اصلی را در تأمین آب داشته‌اند.

اکنون با داده‌های دقیق «دِوِل کامت»، این فرضیه دوباره به چالش کشیده شده و دیدگاه جدیدی مطرح می‌شود که شاید ترکیبی از سیارک‌ها و دنباله‌دارها در این فرآیند نقش داشته‌اند.

چشم‌انداز آینده

دانشمندان امیدوارند با رصدهای بیشتر این دنباله‌دار در بازگشت‌های بعدی، بتوانند اطلاعات دقیق‌تری درباره ترکیبات یخی آن به دست آورند. همچنین مقایسه داده‌ها با دیگر دنباله‌دارهای خانواده هالی می‌تواند نشان دهد که آیا این ویژگی خاص فقط مربوط به «دِوِل کامت» است یا الگوی گسترده‌تری وجود دارد.

جمع‌بندی منشاء آب زمین

کشف اخیر درباره دنباله‌دار «دِوِل کامت» می‌تواند یکی از مهم‌ترین شواهد علمی در دهه اخیر باشد. اگر این نتایج در مطالعات بعدی تأیید شوند، تاریخچه‌ی شکل‌گیری زمین و پیدایش حیات بازنویسی خواهد شد.

به گفته یکی از اعضای تیم تحقیقاتی:

«هر بار که به آسمان نگاه می‌کنیم، شاید داریم به منشأ خودمان نگاه می‌کنیم.»

منابع:

• نشریه Nature Astronomy (2025)

• ناسا (NASA IRTF Observations)

• رصدخانه آلما (ALMA Observatory)

کاربرد زیست فناوری چیست